Beograd – Ministarstvo unutrašnjih poslova saopštilo je da su u objavljenom izveštaju Evropskog Komiteta za sprečavanje mučenja i nečovečnih ili ponižavajućih kazni ili postupaka (CPT) o poseti Srbiji, iznete konstatacije koje nisu potkrepljene činjenicama iz kojih bi se izveo zaključak da zaista postoje brojni slučajevi fizičkog maltretiranja osumnjičenih za izvršena krivična dela.
Evropski komitet za sprečavanje torture i nečovečnih ili ponižavajućih postupaka i kažnjavanja (CPT) objavio je izveštaj nakon ad hoc posete Srbiji koja je realizovana u martu 2023. godini.
MUP je objavio saopštenje reagujući na Izveštaj CPT o ad hok sprovedenoj poseti Srbiji od 21. do 30. marta 2023. godine, a vezano za to što se, kako dodaju, između ostalog u medijima citiraju i navodi „da je delegacija CPT primila brojne navode o fizičkom maltretiranju osumnjičenih za krivična dela od policijskih službenika, uglavnom na području Beograda, kao i da se postupanje policije sa lišenim slobode, posebno na području Beograda, nije poboljšalo od poseta 2017. i 2021. godine„.
Uz navođenje detaljnih koraka aktivnosti preduzetih u Srbiji, od prilagođavanja zakonskog okvira, do izgradnje i adaptacije prostora za zadržavanje, a nakon posete CPT 2017/ godine, sa ciljem ispunjavanja preporuka CPT, ali i Komiteta UN protiv torture, te domaćeg Nacionalnog preventivnog mehanizma, MUP ukazuje da te činjenice nisu adekvatno konstatovane u konačnom izveštaju CPT, niti na odgovarajući način interpretirane u sredstvima javnog informisanja.
Delegacija CPT je, kako podsećaju, posetu Srbiji realizovala u martu uz podršku MUP-a, tokom koje su održani i sastanci na najvišem nivou.
„MUP izražava žaljenje što određeni navodi sadržani u konačnom izveštaju nisu preneti rukovodstvu Ministarstva tokom same posete, niti su bili sadržani u preliminarnom izveštaju„, navodi se u saopštenju i dodaje da je rad Ministarstva javan i poziva građane da o saznanjima o bilo kakvom nezakonitom postupanju policijskih službenika odmah obaveste najbližu policijsku stanicu ili Sektor unutrašnje kontrole.
Ministarstvo unutrašnjih poslova podseća da je učinilo značajan napor u prilagođavanju zakonodavnog okvira sa preporukama CPT i drugih relevantnih međunarodnih instrumenata, te je između ostalog donet i Pravilnik o policijskim ovlašćenjima, koji bliže propisuje način postupanja policijskih službenika u primeni policijskih ovlašćenja.
Ministarstvo ističe da je postupanje policijskih službenika regulisano pozitivnim zakonskim propisima, pre svega Ustavom Srbije, Zakonom o policiji, Zakonikom o krivičnom postupku i drugim pravnim aktima usklađenim sa međunarodnim standardima i principima.
„U saradnji sa Vrhovnim javnim tužilaštvom doneta je Metodologija za sprovođenje istrage u slučajevima zlostavljanja od strane policije, gde istragu sprovodi tužilaštvo u saradnji sa Sektorom unutrašnje kontrole policije i gde nadležni tužilac može inicirati postupak privremenog udaljenja policijskog službenika za koga postoji sumnja da je izvršio zlostavljanje, do okončanja istrage„, navodi se u saopštenju.
MUP dodaje da je, takođe, donet Pravilnik o uslovima koje treba da ispunjavaju prostorije za zadržavanje lica, koji je u potpunosti prilagođen preporukama CPT-a.
„U toku 2023. godine donet je i novi Kodeks policijske etike, gde je između ostalog propisano da su policijski službenici u obavezi da postupaju poštujući dostojanstvo, ugled i čast svakog pojedinca i druga osnovna prava i slobode čoveka„, navodi MUP.
U Nacrtu zakona o unutrašnjim poslovima, koji je u postupku donošenja, predviđena su nova zakonska rešenja koja su izrađena po preporukama CPT-a iz prethodnih poseta.
Pored jasno definisanih i unapređenih standarda policijskog postupanja, između ostalog, u Nacrtu zakona je prepoznata Komisija za praćenje postupanja u primeni policijskih ovlašćenja i sprovođenja standarda u oblasti prevencije torture, koja će u svom sastavu imati predstavnika javnosti koga predlaže ministarstvo nadležno za ljudska i manjinska prava.
Poslednjih pet godina ulaganjem iz budžeta i sredstvima iz donacija izgradilo se ili adaptiralo 87 prostorija za zadržavanje u 23 policijske uprave, koje su u potpunosti u skladu sa međunarodnim standardima.
„U cilju podizanja svesti policijskih službenika o nultoj toleranciji kada je u pitanju zlostavljanje prilikom primene policijskih ovlašćenja, kroz program stručnog usavršavanja sprovode se stalne obuke policijskih službenika u primeni policijskih ovlašćenja i zaštiti ljudskih prava ljudi lišenih slobode„, navodi MUP.
Poseban akcenat je dat na tehnike obavljanja informativnog razgovora, gde su sprovedene obuke po takozvanom „PEACE“ modelu i gde je u saradnji sa Kriminalističko-policijskim univerzitetom u okviru projekta Saveta Evrope „Jačanje zaštite ljudskih prava lišenih slobode i osuđenih u Srbiji“ izrađen Priručnik za obavljanje informativnog razgovora koji će biti korišćen u obukama policijskih službenika.
Ministarstvo unutrašnjih poslova je u cilju sprovođenja preporuka iz izveštaja CPT-a o poseti iz 2021. godine iz budžetskih sredstava opremilo određeni broj službenih prostorija audio i video-opremom u cilju dokumentovanja saslušanja osumnjičenih u skladu sa Zakonikom o krivičnom postupku, gde je u toku postupak donošenja odgovarajućih podzakonskih akata, u saradnji sa tužilaštvom, u cilju sprovođenja navedene preporuke.
Nakon posete CPT-a 2023. u cilju unapređenja rada policijskih službenika u dežurnim službama, a u skladu sa tada datom preporukom Komiteta, definisan je opis poslova radnog mesta policijskog službenika koji je odgovoran za sprovođenje nadzora nad zadržanim licem.
Takođe, nakon posete CPT-a 2021. godine unapređene su evidencije dovedenih i zadržanih, posebno u delu ostvarivanja njihovog prava na angažovanje branioca, obaveštenje člana porodice, vršenje lekarskog pregleda i drugih bitnih činjenica od značaja za zadržavanje.
U kontinuiranim aktivnostima koje se sprovode u cilju unapređenja postupanja policijskih službenika, MUP je iniciralo donošenje Memoranduma o saradnji sa Ministarstvom zdravlja u delu jednoobraznog načina postupanja kako policijskih službenika, tako i zdravstvenih radnika prilikom lekarskih pregleda i pružanja zdravstvene pomoći licima lišenim slobode i zadržanim licima, u skladu sa preporukama Zaštitnika građana i međunarodnim standardima u toj oblasti.
Navode i da je Zaštitnik građana, u okviru Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture (NPM), u toku 2023. godine obavio 59 nenajavljenih poseta PU i policijskim stanicama u cilju praćenja postupanja prema lišenim slobode i utvrđivanja uslova u kojima borave, kao i odvraćanja organa i službenih lica od bilo kakvog oblika zlostavljanja ili mučenja.
U godišnjim izveštajima NPM je konstatovao unapređenje posebno u pogledu uslova za boravak zadržanih lica u prostorijama za zadržavanje, navodeći da je veliki broj prostorija za zadržavanje adaptiran u skladu sa standardima.
NPM je, kako se dodaje u saopštenju, takođe, konstatovao i unapređenje u postupanju policijskih službenika prema dovedenim i zadržanim ljudima u poštovanju njihovih prava, kao i evidencija koje policijske stanice vode za zadržana lica.
U dostavljenom izveštaju Mehanizma iz 2023. godine konstatovano je da je NPM uočio značajno unapređenje u ovoj oblasti koje se ogleda u naporima Ministarstva unutrašnjih poslova da postupanje prema licima lišenim slobode bude u potpunosti u skladu sa relevantnim domaćim propisima, ali i međunarodnim standardima i preporukama koje su međunarodna tela upućivala Srbiji.
