Amsterdam, 04.11.2020. – Proces proširenja EU na Zapadni Balkan neće dati rezultate ako se najpre ne reši problem zarobljenih država u regionu, ocenjuje se u studiji holandskog Klingendil instituta (Clingendael).
U tom izveštaju se navodi da rastuća uloga aktera poput Kine na Zapadnom Balkanu može da bude argument za ubrzavanje pregovora o pristupanju EU.
Međutim, razloga za optimizam oko brze integracije regiona u EU neće biti ako se prvo ne reši problem zarobljene države, navodi se u studiji „Destruktivni efekti zarobljavanja države na Zapadnom Balkanu. Potkopano proširenje EU“.
Termin zarobljena država odnosi se na proces u kome se politički akteri infiltriraju u državne strukture uz pomoć klijentilističkih mreža i koriste te državne strukture kao plašt za sakrivanje koruptivnih radnji.
Političke elite koriste kontrolu koju imaju nad državnim resursima i moć za privatnu ili partijsku dobit i, u najekstremnijoj formi, zarobljena država se uvlači u svaki deo društva i države i vodi monopolizaciji moći u rukama jedne političke partije i njenog vođstva.
Glavni instrument zarobljene države je klijentelizam koji podrazumeva razmenu političke i izborne podrške za materijalne koristi kroz vezu između političkih partija i građana.
Kako to deluje u praksi, autor studije, istraživač saradnik Klingendil instituta Marten Lemstra, pokazao je na primeru Srbije, jedne od najvažnijih i najvećih zemalja Zapadnog Balkana, iako je taj fenomen prisutan u svim zemljama regiona.
Srbija, kako se navodi, beleži pad vladavine prava i demokratije od 2012, što je kulminiralo prelaskom iz kategorije demokratskih zemalja u hibridne režime u izveštaju Fridom hausa za 2020.
Uz pomoć mehanizama za zarobljavanje države, vladajuća Srpska napredna stranka (SNS) predvođena Aleksandrom Vučućem proširila je svoju moć na sve aspekte društva i politike, navodi se u studiji.
Kako se dodaje, zarobljavanje države ima „korene“ u Srbiji – od vlasti Slobodana Miloševića, kada je sadašnji predsednik Vučić bio ministar informisanja.
SNS je od dolaska na vlast 2012. pokrenula politizaciju javne uprave, gde se lojalnost vladajućoj partiji nagrađuje radnim mestom.
Postavljenja na osnovu lojalnosti a ne samo po zaslugama predstavljaju moćan način povezivanja pristalica, koji obezbeđuju glasove svojoj partiji.
„Značaj članstva u vladajućem SNS kao putu do posla i prilika pokazuje se kroz veličinu partije“, kaže istraživač holandskog instituta.
Članstvo SNS naraslo je na 730.000 ljudi pa je to najveća partija u Evropi. Poređenja radi, nemačka CDU ima „samo“ 407.000 članova iako je Nemačka 11 puta veća od Srbije.
Glavni neprijatelji zarobljene države su odgovornost i transparentnost, navodi se dalje i dodaje da EU svoju podršku treba da usmeri u tom pravcu.
EU već ima inicijative kojima podržava civilno društvo Zapadnog Balkana ali tu podršku mora znatno da poveća ako želi da pokaže da je ozbiljna u borbi protiv zarobljene države.
„Umesto da se oslanja na političke elite koje se zbog ličnog interesa protive sprovođenju EU reformi, Unija treba više da se usmeri na jačanje prodemokratskih snaga na Zapadnom Balkanu“, ističe se u studiji.
Pored toga, navodi se, potrebni su i dobri izveštaji, poput onog koji je napisao Rajnhard Pribe o Severnoj Makedoniji, a koji ukazuju na obim zloupotrebe moći u zemljama regiona.
„Ceo proces proširenje EU imaće koristi ako se pristupanje EU ne gleda kao sprint ka cilju – članstvu u EU, nego kao prilika da se zemlje transformišu i pripreme za kontinuiranu plodnu saradnju sa EU“, navodi Lemstra.
Bez prethodnog rešavanja problema zarobljene države, proces proširenja EU niti će dati rezultate, niti će doneti transformaciju društva na Zapadnom Balkanu, zaključuje se u studiji, prenosi EURACTIV.rs
